ما در دنياي پيرامون خود مي توانيم بي نهايت اطلاعات شامل عوارض و پديده هاي جغرافيايي مشاهده كنيم. بخشي از اين عوارض و پديده ها به طور مستقيم قابل رويت بوده و بخشي ديگر از آنها مستقيما قابل مشاهده نبوده بلكه به صورت غير مستقيم و با استفاده از روش هاي خاص، قابل درك هستند. چنانچه بخواهيم به تمامي اين اطلاعات و يا قسمتي از آنها را روي نقشه نمايش دهيم نمايش تمام جزئيات مربوط به اين اطلاعات روي نقشه امكان پذير نخواهد بود. زيرا ما محدود به يك سري شروط و قيود در تهيه نقشه مي باشيم كه مهمترين آن صحيح بودن، خوانا و گويا بودن نقشه است. بنابراين بايد تصميم گرفت چه چيزي را لازم است نمايش دهيم و چه چيزي بايد حذف شود اين انتخاب به عبارت ساده جنراليزه ناميده مي شود.
به عبارت ديگر مي توان عمل جنراليزه را به صورت زير تعريف نمود. (Keates 1989, p.38):
جنراليزه عبارت است از تحديد و انتخاب عوارض و اطلاعات نقشه مبنا براي حفظ گويايي و خوانايي نقشه مشتقه:
در فرايند جنراليزه خونايي و گويايي نقشه عامل اصلي كنترل مي باشد. هر چه فضائي كه براي نمايش اطلاعات در روي نقشه وجود دارد بيسشتر باشد اين عامل كنترل تاثير كمتري خواهد داشت. بنابراين مي توان به وضوح گفت كه جنراليزه كردن اطلاعات مستقيما با مقياس نقشه ارتباط دارد. هر چه مقياس نقشه كوچكتر باشد جهت حفظ خوانايي و گويايي نقشه مجبور به جنراليزه بيشتر جزئيات عوارض و اطلاعات مي باشيم. براي اينكه عمل جنراليزه به نحو احسن انجام پذيرد، به گونه اي كه خوانايي و گويايي نقشه حفظ شود علاوه بر رعايت قواعد و اصول كارتوگرافي دانش و تجربه كارتوگرافي نيز لازم و ضروري مي باشد.
بسياري از افراد به دليل عدم اطلاع از علم كارتوگرافي جنراليزه را تنها حذف اطلاعات مي دانند در صورتي كه جنراليزه تنها شامل حذف اطلاعات نبوده و خود در برگيرنده موارد ذيل مي باشد:
از آنجائي كه نقشه تصوير خلاصه شده اي از سطح زمين در مقايس كوچكتر ميباشد لذا به دليل كافي نبودن فضاي خالي امكان نمايش همه عوارض موجود در روي سطح زمين وجود ندارد. لذا مي بايست عوارض مناسب با هدف و موضوع نقشه را انتخاب نمود (انتخاب). پس از انتخاب اين عوارض به منظور جلوگيري از شلوغي نقشه و همچنين خوانايي و گويايي نقشه تعدادي از عوارض حذف مي گردند (حذف).
به علاوه به دليل اينكه با توجه به مقياس نمي توان توامي جزئيات عوارض را نمايش داد، لذا لازم است تا عوارض بر روي نقشه به صورت ساده شده نمايش داده شود. بگونه اي كه اولا خصوصيت و شكل اصلي عارضه و ثانيا تعادل و هم آهنگي بين عوارض مجاور حفظ شود (ساده كردن).
هنگامي كه دسته‌اي از عوارض مشابه با فاصله كمي در كنار هم قرار گرفته باشند مي توان اين فاصله ها را با يكي كردن عوارض به صورت ساده تر نمايش داد (تركيب).
برخي از عوارض در اثر كوچك شدن مقياس وضوح و اهميت خود را از دست مي دهند. برا ياينكه اين عوارض اهميت خود را به دست آورند لازم است تا اين عوارض بزرگتر از اندازه واقعي خود نمايش داده شوند. (بزرگنمايي) اين عمل بر روي عوارض مجاور نيز اثر گذاشته و جهت جلوگيري از تداخل عوارض حفظ ارتباط عوارض و خصوصيات شكل منطقه لازم است عوارض مجاور از موقعيت اوليه خود جابجا گردند. (جابجائي).
در اثر كوچك شدن مقياس، تمامي عوارض را نمي توان با ابعاد واقعي آنها نمايش داد. براي برخي از عوارض كه اهميت آنها زياد است مي توان عمل بزرگنمايي را انجام داد. ليكن براي برخي از عوارض به دليل عدم وجود فضاي كافي و جهت جلوگييري از تداخل عوارض و حصول خوانايي نقشه لازم است علائم و نمادهايي را براي نمايش اين عوارض انتخاب نمود (انتخاب علائم و نمادها) بگونه اي كه اين نماد به شكل واقعي عارضه نزديك باشد.
البته مفهوم اصلي نماد يا علامت يك مفهوم كلي و پيچيده مي باشد. هر نمايشي از خطوط و سطوح را مي توان يك نماد در نظر گرفت. اما در اينجا منظور زماني است كه نمايش عارضه واقعي در روي سطح زمين به صورت نقطه اي در نقشه نمايش داده مي‌شود.
همچنين با كوچك شدن مقياس نقشه، امكان نمايش تمامي تقسيمات و طبقات داخل عوارض در روي نقشه وجود ندارد و لازم است طبقه بندي و تقسيمات عوارض را با توجه به طبيعت و خصوصيات عوارض تغيير دارد. (طبقه بندي عوارض).
به قول يكي از صاحب نظران تنها كسي كه تسلط كافي بر موضوع دارد و توانسته باشد آنچه را كه در مغزش به صورت ايده آل بسته به صورت ايده آل خلق كند توان ارائه يك جنراليزه خوب را دارد به هر حال مهم است كه بدانيم چه وقت كجا و چگونه جنراليزه كنيم. براي حصول يك جنراليزه مطلوب رعايت يك سري شرايط براي نقشه ضروري مي باشد كه عبارتند از:
× حفظ خصوصيات نقشه
× حفظ اطلاعات (اهيمت عوارض)
× تعادل و هماهنگي بين اطلاعات در نقشه مشتقه
با توجه به اينكه نقشه هاي پوششي در مقياس كل كشور تهيه شده است و به موازات آن نقشه هاي كل كشور در حال تهيه است. براي استفاده بهتر از نقشه‌ها و با توجه به اصول جزاليزه كه باختصار توضيح خواهيم داد نقشه هاي را تهيه مي كنيم علت استفاده از روش جنراليزسيون اول هزينه و سپس زمان يكي از پارامترها مي باشد با توجه به اينكه اگر بخواهيم از روش عكسبرداري و فتوگرامتري نقشه هاي راتهيه كنيم بسيار پرهزينه و زمان بر مي باشد حال آنكه ما نقشه هاي با دقت مناسب در اختيار داريم پس با يك مرحله واسطه جنراليزه كه محصول آن نقشه‌هاي ميباشد به نقشه هاي با مقياس مي رسيم اين نقشه ها بيشتر كاربردي و مطالعاتي مي باشد اگر بخواهيم مطالعه در يك محل داشته باشيم نيازي نيست 96 عدد نقشه در مقياس يا 24 عدد برگ نقشه داشته باشيم مي توانيم از 6 برگ نقشه و يا يك برگ نقشه جنراليزه داراي چهار مايل رنگ قهوه اي، آبي، مشكي سبز و يك فايل بر در و يك فايل لژاندهتيم عوارض و نوع جنراليزه به اختصار توضيح داده شده است
ترتيب تقدم و تاخر از لحاظ جابجائي و ثبات در مرحله جنراليزاسيون
درجه ثبات عوارض در داخل هر فايل رنگي از بالا به پائين كاهش مي يابد. به عبارت ديگر عوارض پائبن تر در هر فايل رنگي داراي تقدم جابجائي بيشتري مي باشند.
فايل آبي:
فايل مشكي:
- عوارض خطي مانند رودخانه، كانال، قنات، نهر و جوي
- بلوك ساختماني
- عوارض سطحي
- نقطه ارتقاعي
- آبريز
- حد
- نمادهاي نقطه‌اي
- عوارض سطحي
- نمادهاي نقطه‌اي
فايل قهوه‌اي
فايل سبز
- راه آهن
- عوارض سطحي
- آزادراه
- بزرگراه
- جاده آسفالته در جه يك
- جاده آسفالته درجه دو
- جاده آسفالته درجه سه
- عوارض سطحي
- جاده شوسه
- جاده مالرو
- تراشه
- منحني ميزان
- اسامي و اعداد ارتفاعي منحني ميزان
عمليات جنراليزاسيون و ويرايش فايل قهوه اي
عوارض خطي
1-1- راهها
1-1-1- راه آهن
روي راه آهن پترن شده در مقياس 1:50000 با آلمان Curve خط نرمي كشيده و در حين ترسيم اين خط تضاريس اضافي گرفته مي شوند. سپس بترن قبلي پاك شده و خط پايه جديد با توجه به مشخصات مندرج در ليست عوارض كارتوگرافي پترن مي گردد.
در صورتي كه بعد از پترن كردن راه آهن عارضه اي نقطه اي با آن تداخل نمايد عارضه مربوطه را تا حد امكان جابجا مي كنيم تا از حالت تداخل با راه آهن خارج شود.
امتداد راه آهن هايي كه تا كادر نقشه ادامه دارند بايستي به كادر رسانده شوند.
در صورت تراكم خطوط راه آهن در منطقه با رعايت اصول و قواعد جنراليزاسيون مي توان تعدادي از آنها را حذف نمود.
2-1-1-جاده ها:
به جز جاده هاي مالرو بقيه جاده ها طبق ليست مشخصات عوارض به صورت المان چند خطه (Line-Multi) نمايش داده مي شوند. يعني جاده هاي فايل 1:50000 با توجه به نوع جاده با المان چند خطه (Line-Multi) ذخيره شده در فايل 100.stg جايگزين مي گردند. در هنگام ترسيم المان چند خطه تضارين اضافه آن گرفته مي شود (فاصله Vertex ها بايد از سه ميليمتر در مقياس 1:100000 بيشتر باشد).
روي جاده هاي مالرو 1:50000، خط ترمي با المان Line-Multi با توجه به مشخصات مندرج در ليست عوارض كارتوگرافي ترسيم مي گردد.
جاده هاي جيپ رو در اين مقياس با جاده هاي شوسه ادغام مي شود و هر د با Line-Multi مربوط به جاده شوسه ترسيم مي گردند.
جاده ها مالرو در مقياس 1:50000 با عموما حذف مي شوند مگر در حالت هاي:
الف) جاده هاي مالرو در ادامه يك جاده شوسه كه به عارضه اي ختم مي گردد.
ب) به تنهايي به عراضه مهمي ختم شده باشد.
ج) جاده مالرو داراي طول زيادي در متن نقشه باشد.
نوشته «بطرف» جاده هاي شوسه در صورتي آورده مي شوند كه نقشه فاقد ساير راه ها (درجه يك، دو يا سه) باشد.
در مناطق شلوغ شهري جاده شوسه و مالرو حذف مي شوند ولي در مناطق بياباني كويري و جنگلي وجود جاده مالرو جهت شناسائي منطقه مهم مي باشد لذا در اين شرايط باي حفظ گردد.
جاده هاي مالرو كه انتهاي آنها به عارضه اي ختم نمي شود يا به صورت انشعاب فرعي در كنار مسير اصلي قرار دارند حذف مي گردند.
تقاطع جاده هايي كه با المان چند خطه نمايش داده مي شوند به كمك ابزار Line-Multi Joints اصلاح مي گردد.
پس از جنراليزه و ويرايش بلوك هاي ساختماني خيابان هاي بين بلوك هاي ساختماني باز مي گردند.
جاده هاي مجاور عوارض آبي (كانال رودخانه و …) وقتي براي نمايش در مقياس 1:100000 بزرگ مي شوند (اغراق) براي ايجاد سازگاري منطقي مي بايست جابجا گردند.
در صورتي كه بعد از پترن كردن راه ها با ترسيم آنها توسط Line-Multi عارضه اي نقطه اي با آن تداخل نمايد. عارضه مربوطه را تا حدي امكان جابجا كرده تا ا زحالت تداخل با راه خارج شود. امتداد راه هاي كه تا كادر نقشه ادامه دارند بايستي با Snap به كادر رسانده شوند.
2-1- منحني ميزان ها
الف) منحني ميزان هاي شاخص
در نقشه هاي 1:100000 فاصله منحني ميزان هاي اصلي 40 متر انتخاب شده است. بنابراين شاخص با ضرايب صحيح 200 متر (0-200-400-600-800-….) با مشخصات مربوطه نمايش داده مي شوند.
ب) منحني ميزان هاي اصلي
منحني ميزان هاي اصلي با ضرايب صحيح 40 متر (40-80-120-160-…) با مشخصات مربوطه نمايش داده مي شوند.
د) منحني هاي ميزان هاي تقريبي
منحني ميزان هاي شاخص اصلي و تقريبي همان منحني هاي موجود در فايل قهوه اي مقياس 1:50000 مي باشند كه ويرايش هايي از قبيل بزرگ كردن شماره منحني و … و روي آنها انجام مي گردند.
منحني ميزانهاي تقريبي موجود در فايل 1:50000 چنانچه در محدوده منحني ميزان هاي شاخص يا اصلي مربوط به مقياس 1:10000 قرار گيرند، لازم است با توجه به ليست مشخصات عوارض كارتوگرافي تحت عنوان منحني ميزان تقريبي آورده شوند.
منحني ميزان هاي شاخص اصلي و تقريبي همان منحني هاي موجود در فايل قهوه اي مقياس 1:50000 مي باشند كه ويرايش هايي از قبيل بزرگ كردن شماره منحني و … روي آنها انجام مي گردند.
منحني هاي ميزان هاي تقريبي شاخص با ضخامت 2 آورده است.
تمام منحني هاي ميزان هايي كه ارتفاع آنها در مجموعه ارتفاعات در نظر گرفته شده در تعاريف بالا نمي گنجند، حذف مي شوند. منحني هاي بسته اي كه پس از پلات در مقياس 1:100000 به اندازه يك نقطه نمايش داده مي شوند نيز حذف مي گردند در نتيجه نقطه قله مربوط در فايل مشكي هم حذف خواهد شد.
اگر فاصله منحني ميزان هاي دو يا چند قله كمتر از 1 ميليمتر در مقياس 1:100000 باشد قله ها با هم تركيب مي شوند. در صورت بيشتر بودن فاصله از 1 ميلي متر بلندترين قله را نگه داشته و قله هاي ديگر را در صورت تراكم زياد حذف و در فايل مشكي نيز تنها بالاترين نقطه ارتفاعي را نگه مي داريم.
در هر شبكه 1:100000 يك قله آورده مي شود مگر در حالتي كه عوارض شبكه به تعداد كافي نباشد كه در اين صورت دو قله آورده شود
قله هاي كوچكتر از نيم سانتي متر مربع در مقياس نقشه حذف مي شوند.
چنانچه فاصله بين دو منحني ميزان شاخص بالاتر از 5 ميلي متر در مقياس 1:100000 باشد تمام منحني ميزان هاي اصلي بين آنها بايد به صورت پيوسته آورده شوند.
تضاريس منحني ميزان ها را با در نظر گرفتن شكل آنها در مقياس 1:100000 كم كرده و منحن يميزان ها نرمتر مي شوند. اگر فاصله Vertex ها كمتر از يك ميلي متر در مقياس 1:100000 باشد يك در ميان Vertex ها را حدف مي كنيم. در هنگام حذف تضاريس بايد دقت كرد تا ارتباط منطقي بين منحني ها و عوارض آبي خطي (آبريزها و رودخانه ها) حفظ گردد.
اعداد ارتفاعي منحني هاي ميزان شاخص با توجه به ليست مشخصات عوارض كارتوگرافي با فواصل حدود 30 سانتي متر (در مقياس 1:100000) يا 4 شبكه 1:100000 از يكديگر در طول منحني در جهت افزايش ارتفاع و در صورت امكان رو به شمال نوشته مي شوند. منحني هاي شاخص در محل قرارگيري اعداد ارتفاعي به فاصله 1 ميلي متر از اعداد پاك مي شوند.
در صورتي كه منحني شاخص در نقشه وجود نداشته باشد اعداد ارتفاعي با رعايت قواعد فوق بر روي منحني هاي ميزان اصلي نوشته مي شوند.
منحني ميزان ها از عوارضي مانند ساختمان، خيابان، رودخانه، كانال، استخر، مانداب باتلاق ترانشه، چشمه و قنات عبور نمي كنند ولي از برخي عوارض مثل حد و خرابه عبور خوهند كرد.
نيازي به حذف بخشي از منحني ميزان به هنگام برخورد با جاده هايي كه به صورت المان چند خطه ترسيم مي شوند وجود ندارد چرا كه اين جاده ها داراي سطحي رنگ شده (Fill) بوده و روي منحني ميزان را خواهند پوشاند.
منحني ميزان ها در هيچ حالتي يكديگر را قطع نمي كنند و يك منحني نبايد جوي يا آبريز را در بيش از يك نقطه قطع نمايد.
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
